CONTEMPLATION

Johan Chiristian Dahl

Tüm yaşantımda geceleri çıkıp dolaştığım peysajlar, o erken yıllarda beni etkileyen ressamların düş kentleri ve de "nocturn" dür. Yine büyücü ay ışığıdır, silüetlerin ve bizi çağıran "hiç gidilmeyen denizlerin" ufuk çizgisi; kaçmak, çekip gitmek, kurtulmak, bilmiyorum beni çağıran o fısıltı bugün bile kulağımda. Ne yazık dilimizde bazı sözcükler öteki dillerden çeviride anlamsız kalıyor; contemplation: bir şeyi hayranlıkla izlemek, oturup ona uzun bakmak vs. olsa da, sözcüğün "tinsel" anlamını veremiyor. Bu sözcük Victor Hugo'nun 1856 da 158 şiirini içeren kitabı " Les Contemplation " nun adıdır. kitabın çekim alanı, şiirin aşk ve genellikle ölümü çağıştıran yanı; Hugo'nun Saine nehrinde boğulan kızı Léopoldine Hugo'ya yazdığı bir "ağıttır". Bu tarifsiz acı yaşantısın yörüngesi oldu giderek.

Johan Christian Dahl

Ama niye "geceye dair" bu hesaplaşma, bu solgun ay ışığında, dalgın baktığım bu karanlık nehir,  Hugo'nun karabasanıydı, kızını alıp götüren. Tin kendi dekorunu buluyor, şiirinin ortamı ve de düş'ün çekim alanı; tam zamanıdır geceyi dinlemenin.

Carl Willhelm Kolbe

Başka bir dekor, bizi çağıran "cosmique" boşluklar, derinlikler ve perspektive. Mekanlar daha aydınlık, büyük saraylar, göz alabildiğine dek uzanan rıhtım. Sanki her şey öylece donmuş kalmış, yaşadığımız içsel "allegori", kendini o yavan gerçekten arıtarak kristalleşmiş. Sanki dingin bir boşluktayız tüm endişelerimizle. Cosmique ve uçuk.

Caspar David Friederich

Niçin hayal denizlerimiz suyunu çekti? Hiç görmediğimiz kıtalar, akıl bile edemediğimiz doğalar, farkında olmadığımız renkler sesler! Bugün başka gezegenleri düşlüyoruz ama bir "contemplation" eksik, şiir bile başını almış gitmiş!

CasparDavid Friederich

Caspar David bir "narrateur", belki Dante ile aynı işlevi yapıyor; "bakın bu peyzaja, kurgunun ve izleğin sihirbazı ışığın izinde doğa size bir şey anlatıyor, dinleyin".

Caspar David Friederich

Gece kaçışlarında genellikle yanlız değil ressam. Bir gizemi tek başına paylaşmak daha güç, onu özümlesek bile, "yorumlamak", paralel yaşanmışlıklarla bunun şiirini paylaşmak; sonsuzluğun tarifini yapmak! Zaman anlamını yitirdiğinde "paradoxal" bir uykunun beni götürdüğü bu mekan bana yabancı değildi, sanki dün gibi; herşeyi anımsıyorum. Kiminle, işte onu bir çıkartabisem!

Caspar David Frıedrich

Contemplation yalnız gecenin gizeminde değil, bizi mor ötesi hayallere götüren izleğin, pencerenin, bir cam parçasının ya da bir kokunun da içeriğindedir. İçten dışa doğru geçişte, arka peyzaj her şeyi ele veriyor, bizi kandırıyor, ayartıyor; o zaman!

Caspar David Fredrich

"Ormanı ve yolları aynı olan bir başka diyardan sanki buraya düştüm ama burada yaşamışşım gibi bir his var içimde. Belki ormanda bir çiçektim ya da akasya ağacına yuva yapmış bir böcek. "
Knut Hamsun

Caspar David Friedrich atölyesinde

Genellikle desenin işlevini pentüre dönüştürmesi 30 yaşlarında oldu, bir sanatçı dostu; David d'Angers bir gün ziyaretine gider, "..kapıyı kendi açtı, kaşlarının örttüğü içe çekik gözleri, uzun boyu, zayıflığı, solgun teniyle, gizemsi kişiliği beni etkiledi, çekingenlikle atölyesine girdik. Bir soba, resim sephası, üstünde hiç bir şey yok. Yeşile kaçan duvarlarda da asılı bir şey yok. Ufak bir masada bir kaç resim malzemesi ve palet. Ricamızı kırmayarak bir tuval gösterdi; Çıplak bir ağaca tünemiş baykuş, fonda doğa yok, solgun bir ay, bir düş gibi gizemsiydi. Sonra bir sürü desen gösterdi; naif bir yaklaşım ötesinde öyle bir şiir yakalamış ki, bence bu "doğanın trajedisi". Adam bu meditationu atölyesinde yapıyor, kendi içine bakarak. İşte bu "allegorie" 1810 da Goethe'nin gözünden kaçmıyor ve sonuçta farkına varılıyor Friedrich'in. Bir ressamın künyesi nasıl olsa bir yerde dönüşüme uğruyor, sonuçta onun resmini ne kadar etkiledi bilinmez ama zaten 1980 de Stuttgart'da ilk kez karşılaştığımda beni şaşırtan tuvalerden biri de "The Monk by the Sea" varabileceği en uç bir "iç evrilmeydi".

Caspar David Frederich

                                                            GERÇEĞE DÖNÜŞ


Geçen asırların dinginliğinden, sanatçının özgün varoluşundan ya da pentürün içeriğinden tekniğine
yaptığım bu tinsel geziden, "contemplation'dan çıkıp, gününe dönmek belki daha ürkütücü. Son kez; benim her kez uykumu kaçıran gerçeğe döndüm; yaşadığım şu çağın olağanüstü hengamesinde, yeniden aykırı bir "contemplation" yapmak, o romantik düşten bugüne dönmekle, bir narateur olarak, umutsuz, can sıkıntılarının, derdini anlatamamanın çaresizliğiyle bir kapı açıyorum size; bu kez Ünlü Alman ressamı Markus Lüpertz'in Musée D'Art Modern'deki  retrospektivi:

Markus Lüpertz

Markus Lüpertz

                                                           

Markus Lüpertz peyzaj

Benim dışımda herkes bir ön yargıyla gelmişti, sergilenen tüm tuvaller - boyutları önemli değil- büyük bir hızla sürüştürülmüş; ne bir tasarım ne de resim/ boya tekniyle ilgili bir endişe, kuşku güdülmemiş, kontur yani deseni oluşturan hiç bir öge olmadığı ya da olamadığı için kararsız bir takım "touches"lar tuvalde sanki yeni başlanmış bir taslak gibi sırıtıyor. Ressamın atölyede canının sıkıldığı çok açık, "ağzıyla kuş tutması" da gerekmiyor, oraya buraya, tuvale, beze, muşambaya bulaştırdığı resimler; kütük yontular, malzeme bronz olan bir takım figüre benzer şeyler, Almanya'nın harp sonrası bu ünlü sanatçısını zaten en ünlü müzelere kolleksiyonlara yönlendirmiş.

Marküs Lüpertz atölyesinde

Katalog bir dışavurumcu ya da "l'art abstrait prédominant" tanımlamasına karşılık, Lüpertz figüratifim diye diretiyor. Öte yandan başka birisi de "peinture dithyrambique" olarak niteliyor bu resmi. "Arcadies" serisi olarak adlandırdığı hafifce antik duygu, resmini seven, izleyen ve satın alanlara 1960 yıllarında yaptığı "Donald Duck" serisiyle nostaljik bir anımsama getirmiyor da değil!
Ne yazık bu konuda ben yalnız kalıyorum, ülkemiz de bile Lüpertz'e özenen, benzerini yapan, taklit eden o kadar ressam var ki; belki onlar haklı, kim sanatı ya da resmi tanımlıyabiliyor? Kuram ve kurallar, resim ögeleri, sanatın var oluş nedeni "modern" adına böyle ucuzlatılıp ama paraca da giderek değerlendiriliyorsa bu sığlaşmanın adını ne yazık bulamıyorum!