L'ARBRE / UTKU VARLIK - ZERO HİPOTEZ fragmentler 2018

 

Il y a un an, après avoir visité à Paris quelques expositions que je tenais à voir, je passais

sur le quai Malaquais quand une affiche attira mon regard — celle d’une exposition à la

galerie de l’Académie, au bord du fleuve. Une exposition de photographies, intitulée «

L’Arbre et le Photographe ». Le titre seul m’arrêta. D’ordinaire, ce lieu accueille les

expositions de concours étudiants. J’hésitai à entrer, puis cédai à l’appel d’un instinct vague

— j’avais du temps devant moi, et quelque chose, sans que je sache quoi, m’y poussa.

 y étaient présentées. Les tirages, d’une qualité

remarquable, avaient quitté les ténèbres de la chambre noire pour se muer en

presque-estampes. Je m’attardais devant les plus saisissantes — l’arbre, il est vrai, est un

sujet d’une beauté grave. Autrefois, du temps où la photographie était encore argentique,

j’avais rêvé de parcourir le monde pour rassembler, dans un livre, les images des arbres les

plus fous. Mais lorsque j’en parlais à mes amis, il apparaissait clairement qu’un tel projet

exigerait une Linhof à soufflet — et qu’il était impensable de voyager autour du monde avec

un appareil aussi lourd.

Je contemplais un panneau sans relief lorsqu’un pressentiment me fit me retourner. Ce que

je vis alors me saisit. Une image — simple, silencieuse — m’enveloppa tout entier. Le jeune

photographe Lukas Hoffmann donnait à voir un paysage figé depuis longtemps dans ma

mémoire : celui de la maison de mon enfance, que j’avais quittée, redoutée, fuie. L’arbre,

planté jadis par mon père, m’attendait, épuisé d’attendre. « Tu ne nous as jamais vraiment

pensé », souffla-t-il. Était-ce le vent ? Peut-être. Mais une chose était certaine : l’heure du

face-à-face avait sonné. Durant tant d’années, tu as voulu revenir. Et toujours, une peur t’en

empêcha. Renoncer fut plus simple… Après toi, ta mère est partie. Et pourtant — il me

semble qu’une lumière brille encore dans ta chambre. Ou est-ce une illusion ? Quelle heure

est-il ? Le temps s’est arrêté quelque part. Le ciel est d’un gris profond, entre chien et loup.

Est-ce le matin, est-ce le soir ? Ici, il n’y a plus de retour possible, me dis-je.

La solitude de l’arbre… Mais peut-être n’est-il pas seul. À ses pieds, les tombes de nos

chats. Il n’est pas seul — la maison est encore là, elle aussi, vieillie, fatiguée. Dans la

mémoire du lieu résonnent nos voix d’enfants, nos premiers rêves.

« Au pied de l’arbre, reposaient Sarman et Ceylan, nos chats. Nous avions planté de petites

croix, inspirés du film Jeux Interdits. »

AĞAÇ

Bir yıl oluyor, Paris’te görmek istediğim birkaç sergiyi dolaştıktan sonra

Quai Malaquais’den geçerken Akademi’nin rıhtımdaki galerisinin sergi afişi

çarptı gözüme. Bir fotoğraf sergisiydi bu ve afişteki “Ağaç ve Fotoğrafçı”

başlığı beni durdurdu. Genellikle bu mekânda öğrenci konkur sergileri olur.

Girmekte tereddüt ettim ama sonuçta vaktim vardı, bir şey beni içeriye çekti.

Dört fotoğrafçının eserleri bugünün karanlık odasını terk ettikten sonra

gerçekten “estamp“ gibi basılıyor yani kalite iyi. Albenisi olanların önünde

duruyorum, gerçekten “ağaç” güzel bir konu. Bir zamanlar düşlemiştim, fotoğrafın

“argentique” olduğu yıllar. Dünyayı dolaşıp en çılgın ağaçların fotoğraflarını

bir kitapta toplamak isterdim. Dostlarıma söz ettiğimde, böyle

bir proje için ancak körüklü bir “Linhof ” gerektiği ve de böyle yüklü bir

kamerayla dünya turu yapılamayacağı anlaşıldı. Tekdüze bir panoya bakarken

bir his arkamı dönmemi söyledi ve döndüğümde gerçekten büyüleyici

bir görüntü beni içine çekti. Genç fotoğrafçı Lukas Hoffmann dönüp dolaşıp

benim belleğimde kristalize olmuş bir peysajı sergiliyordu. Düşlerimde

dönmemek için ter döktüğüm, beni korkutan ve ürküten; geride bıraktığım,

çocukluğumdaki ev. Beni beklerken özellikle yorulmuş, babamın diktiği

ağaç. “Bizi hiç düşünmedin,“ diye fısıldadı. Kim bilir, belki de rüzgardı ama

bir hesaplaşma olacağı kesindi. Bunca yıl, hep dönmek istedin ama bir korku

sana engel oldu, vazgeçmek en iyisi! Annen de ayrılmıştı senden sonra

ama senin odanda bir ışık var, bana mı öyle geliyor? Saat kaç? Zaman bir

yerde durmuş, gök (köpekle kurt arası) gri ve siyah, sabah mı akşam mı? Artık

dönülmez buraya diyorum. Ağacın yalnızlığı... Bilmiyorum belki yalnız

değil, dibinde kedilerimizin mezarları var. Yalnız değil, ev de yanında; yaşlı

ve yorgun. Mekânın belleğinde seslerimiz, erken düşlerimiz!

“Ağacın dibinde kedilerimiz Sarman ve Ceylan’nın mezarları vardı: haç dikmiştik,

Jeux Interdits filminden esinlenerek.”